Het nieuwe leren: Kunskapsskolan

(Nee, het heeft niets met kapsalons te maken!)

Kunskapsskolan. Al eens van gehoord? Het komt uit Zweden en krijgt in Nederland steeds meer voet aan de grond: gepersonaliseerd onderwijs op basisscholen en  middelbare scholen. Of het de toekomst is, zal vooralsnog de toekomst moeten uitwijzen….

De roep om talentontwikkeling en onderwijs dat is afgestemd op het individu weerklinkt al decennia lang, maar lang durfde men het bestaande, zwaar vastgeroeste onderwijssysteem niet met WD40 of een soortgelijk product aan te pakken. In Scandinavië durfden ze het wél en de resultaten van de doorgevoerde onderwijsvernieuwingen waren zo bemoedigend dat de Kunskapsskolan als paddestoelen uit de grond schoten. 

De onderwijsdeskundigen Birgitta Ericson en Torbjörn Bindekrans ontwikkelden het KED-model: Kunskapsskolan EDucation, dat uitgaat van de ambitie en de  talenten van de individuele leerling. Gestandaardiseerd onderwijs maakt in dat model plaats voor gepersonaliseerd onderwijs. In 2000 werden in Zweden de eerste Kunskapsskolan scholen geopend met als doel een generatie op te leiden die voor het Zweden-van-de-toekomst het verschil kan maken. Kunskapsskolan Nederland werkt inmiddels samen met zo’n zestig scholen in het voortgezet onderwijs, het middelbaar beroepsonderwijs en het primair onderwijs.

Verantwoordelijkheid

Kunskapsskolan betekent letterlijk ‘kennisschool’. Dat klinkt logisch. Op school doe je kennis op. Althans, dat is het doel erachter. Vraag is evenwel: hóe doe je die kennis op? Er zijn namelijk veel wegen die naar Rome leiden, al leek het er lange tijd op dat het toch echt maar één weg was. Bij Kunskapsskolan geloven ze erin dat het leven is wat je er zelf van maakt. Met andere woorden: het is voor een groot deel je eigen verantwoordelijkheid. Om dat verantwoordelijkheidsgevoel te prikkelen worden leerlingen steeds uitgedaagd om het beste uit zichzelf te halen. Daarbij wordt rekening gehouden met het feit dat:

• elke leerling anders is en hij/zij dus op een andere manier leert (visueel/auditief/kinesthetisch)
• elke leerling daarbij op zijn of haar eigen tempo leert
• leerlingen in het ene vak uitblinken en in het andere snel vast of achterlopen

Omdat niemand hetzelfde is, kun je dus ook niet voor ieder kind dezelfde onderwijsvorm hanteren en verwachten dat deze ook voor elk kind de beste resultaten oplevert.

Vervelen

Stel: je hebt een zoontje waarvan de Cito-toetsen zeggen dat hij voor alle vakken op HAVO-niveau zit, behalve voor rekenen… Dat moet zo’n ventje naar het VMBO. Er is geen keuze. Dat betekent dat hij vier jaar lang onder zijn niveau werkt, zelfs met wiskunde en rekenen. Dat zou kunnen betekenen dat hij zich gaat vervelen. Dat hij de interesse om te leren verliest en dus ook geen zin heeft om na het VMBO de HAVO te doen. Hij haalt dan dus niet het maximale uit zichzelf en dat is vooral de schuld van het systeem..

In het KED-systeem zou zo’n ventje het leeuwendeel van de vakken op HAVO-niveau volgen, sommigen zelfs op VWO-niveau en rekenen – in elk geval in eerste instantie – op VMBO-niveau. Door middel van extra input, via workshops, seminars, leeractiviteiten, lezingen of labsessies wordt het niveau van rekenen/wiskunde omhoog gekrikt. Tegelijkertijd kan hij op zijn eigen tempo doorwerken aan Engels, geschiedenis, economie of biologie.

Op deze manier kan het ventje zich in zijn beste vakken in zijn eigen tempo doorontwikkelen tot het voor hem maximale niveau.

Tredes en thema’s

In het KED-systeem wordt gewerkt met tredevakken en themavakken. Bij de tredevakken – bijvoorbeeld wiskunde en talen – werken leerlingen in hun eigen tempo naar het gevraagde eindniveau toe. Lopen ze onderweg ergens vast, dan zal hun coach én de betreffende docent dat merken en worden er extra leeractiviteiten georganiseerd. De leerlingen krijgen dan extra uitleg.

Bij de themavakken wordt vanzelfsprekend in thema’s gewerkt. Dan gaat het om vakken als geschiedenis, aardrijkskunde, biologie of economie. Als leerlingen hun individuele leerdoelen halen, kunnen ze de verdiepingsfase gaan doen om nóg meer over het onderwerp te weten te komen.

Geen huiswerk

De leerlingen doen al hun schoolwerk…. op school. In principe krijgen ze dus geen huiswerk mee. Omdat het KED-systeem heel erg uitdagend is, leert de praktijk dat leerlingen soms tóch wat schoolopdrachten thuis doen, niet omdat het moet, maar omdat ze er zin in hebben. Ook tussenuren kennen de Kunskapsskolanleerlingen niet. Ze maken immers elke dag een planning voor die dag en als er eens docenten afwezig zijn, dan kunnen de leerlingen ervoor kiezen extra aandacht geven aan andere vakken óf zelfstandig verder te werken. Immers: alle stof staat in het learning portal en dát staat weer in het enige ‘boek’ dat de kinderen hoeven mee te zeulen: hun laptop.

Eindexamen

Er bestaan geen Kunskapsskolanscholen in Nederland, maar er zijn wél dik 60 scholen die volgens het Zweedse onderwijsmodel werken. Uiteindelijk moeten de leerlingen wél gewoon deelnemen aan het landelijk eindexamen voor VMBO, HAVO, VWO en MBO, maar daar worden ze ook binnen het KED-systeem terdege op voorbereid. Alleen: op een andere manier. Op een manier namelijk die past bij elk kind individueel. De praktijk leert dan dat méér kinderen hun eindbestemming bereiken. Ze haken onderweg niet af, of vallen niet terug omdat ze het gemiddelde tempo van de gehele klas niet bij kunnen benen.

Kortom: de eindbestemming is hetzelfde, de reis ernaar toe is echter veel fijner.